چگونه هشتگ ۳۰۰ میلیونی «مهسا امینی» رکورد توئیتر فارسی را شکست؟

بر اساس نتایجی که «ترندزمپ» ارائه کرده، ۴۳ درصد این محتوا از داخل کشور ارائه شده بود که حدود ۱۳۰ میلیون هشتگ مهسا امینی را شامل می‌شود؛ اگر نیمی از کاربران توئیتر فارسی را (به ویژه با توجه به تشدید فیلترینگ) فعال بدانیم، یعنی ۲.۵ میلیون کاربر فعال، ۱۳۰ میلیون توئیت با هشتگ مهسا امینی منتشر کرده‌اند که به طور میانگین هر کاربر باید ۵۲ توئیت منتشر کرده باشد؛ آن هم در حدود یک ماه.   

وجود بدافزارها و حساب‌های توئیتری ناشناس، جعلی و ربات‌ها یکی از اصلی‌ترین عوامل بدبینی و کم‌اعتمادی به این پلتفرم است که نمود بارز آن در ترند شدن هشتگ مهسا امینی قابل مشاهده است. با اینکه این هشتگ در دیگر بسترها و شبکه‌های اجتماعی همچون اینستاگرام نیز طرفداران زیادی داشت اما اعلام آمار چندصد میلیونی و تهییج و ترغیب کاربران برای درج هشتگ مهسا امینی تنها در توئیتر انجام شد!
 

اگر تعداد هشتگ‌های مهسا امینی را ۳۰۰ میلیون فرض کنیم و تعداد کاربران فارسی زبان را ۵ میلیون در نظر بگیریم، تعداد متوسط هشتگ‌های هر کاربر قابل محاسبه است؛ برای محاسبه دقیق‌تر باید این نکات را در نظر بگیریم که در ابتدا همه ۵ میلیون کاربر فارسی‌زبان توئیتر فعال نیستند و علاوه بر این، همه آنها نیز مایل به تولیدمحتوا با این هشتگ نبوده‌اند؛ نکته دوم اینکه، همه هشتگ‌های مهسا امینی مربوط به اکانت‌های‌ فارسی‌زبان نبوده و بخشی از آن، از خارج ایران منتشر شده است.

۳.اکانت‌های جدید و ناشناس
ظهور و بروز حساب‌های توئیتری جدید و نامعتبر که درست همزمان با درگذشت مهسا امینی در توئیتر ایجاد شدند، یکی دیگر از اشکال‌های قابل تامل در رواج و حمایت از هشتگ مهسا امینی در این پلتفرم بود زیرا حمایت یک پوویش مجازی یا واقعی به اعتبار حمایت‌کنندگان آن مربوط می‌شود و اکانت‌های تازه تاسیس و نه چندان معتبر به طور قطع از اعتبار و اعتماد یک پویش جهانی خواهند کاست.  

این حساب از سپتامبر(شهریور) ۲۰۲۲ و همزمان با درگذشت مهسا امینی در توئیتر شروع به کار کرده و جزو اکانت‌های تازه تاسیس توئیترفارسی محسوب می‌شود که به طور عمده در صفحه تایم‌لاین خود ریتوئیت حساب‌های توئیتری چون سیما ثابت، سامان رسول‌پور و ایران اینترنشنال دیده می‌شود.
بازنشرکنندگان این اکانت به طور عمده افراد ناشناس هستند که شائبه فعالیت مشکوک و اکانت نامعتبر را بیشتر آشکار می‌کند.
 

با این وجود بحث و تلاش این گزارش این بوده که نشان دهد در ترندشدن این هشتگ، علاوه بر کاربران عادی و همیشگی توئیترفارسی، حمایت‌های غیرواقعی شامل ربات و دیگر بدافزارها نیز وجود داشته، به‌گونه‌ای که شبکه تلویزیونی ایران‌اینرنتشنال در گزارش‌های روزانه خود از این هشتگ، آمار آن را بیش از ۳۱۴ میلیون درج کرده است.

نتیجه‌گیری و جمع‌بندی
نتایج بررسی‌های گروه داده‌کاوی مجله خبری اقتصاد ارتباطات نشان می‌دهد هشتگ «مهساامینی» در شهریورماه ۱۴۰۱ به محلی برای ابراز نارضایتی و اعتراض کاربران توئیترفارسی تبدیل شد و از نظر کمّی نیز آمار بسیار بالایی را به خود اختصاص داد که به زعم برخی منابع، رکورد تاریخ توئیترفارسی که پیش از این به هشتگ «اعدام نکنید» مربوط بود، شکست.

نکته قابل توجه این‌که حضور کیفی این اکانت‌ها فقط مورد توجه این گزارش نبوده، بلکه میزان کمّی اکانت‌های نامطمئن نیز مورد واکاوی قرار گرفته است؛ چنان که داده‌کاوی‌ ما نشان می‌دهد از یک نمونه ۲۵ هزار تایی از حساب‌های کاربری استفاده‌کننده از این هشتگ، بیش از یک پنجم آنها یعنی حدود ۵ هزار حساب توئیتری جدیدالتاسیس بوده و در روزهای منتهی به درگذشت مهسا امینی در توئیتر ایجاد شده‌اند.

گرایش سیاسی این کاربران فقط به مخالفان نظام محدود نشده و طیف‌های مختلفی از روزمره‌نویس‌ها و دیگر کاربران را شامل شده‌اند.
 

۴.حضور گسترده ربات‌ها و اکانت‌های جعلی
بحث حضور ربات‌ها یکی دیگر از باگ‌های مهم توئیتر است که در دیگر پلتفرم‌ها از جمله اینستاگرام به این شدت و فراوانی مشاهده نمی‌شود. فعالیت ربات‌ها اگرچه به‌طور دقیق قابل شناسایی و کشف نیست اما می‌توان دلایل زیادی را مبنی بر حضور این اکانت‌ها پیدا کرد که در ادامه برخی از آنها اشاره شده است:

تحلیل داده‌های مربوط به هشتگ مهسا امینی در ۲۸ شهریور از انتشار ۸۲۰ هزار لایک و ۵۹۰ هزار ریتوئیت حکایت دارد که نسبت این میزان هفت‌دهم (۰.۷) است؛ در حالی که در روزهای دیگر این نسبت کوچکتر شده و احتمال حمایت رباتیک را بیشتر محتمل می‌کند.

هشتگ مهسا امینی که در روزهای اعتراض‌های شهریورماه ایران هشتگی جهانی شد، مورد حمایت چهره‌های مختلف ایرانی و خارجی قرار گرفت، چنانکه بررسی داده‌های توئیتری نشان می‌دهد پرلایک‌ترین و پربازنشرترین توئیت‌های مرتبط با این هشتگ مربوط به علی کریمی، حامد اسماعیلیون، مهرداد پولادی و حساب توئیتری ایران اینترنشنال بوده است.