۱۰۰ روز تلاش در حوزه فضایی/ پرتاب‌های متعدد داخلی و خارجی ماهواره تا پایان سال

به گزارش خبرنگار اقتصادی مجله خبری اقتصاد ارتباطات، حوزه فضایی در کشور یکی از آن حوزه‌هایی است که در چند سال گذشته عملکرد بسیاری خوبی از خود به‌جای گذاشته است، ابقای رئیس سازمان فضایی ایران نیز مبین این موضوع است که توسعه صنعت فضایی و استفاده از ظرفیت شرکت‌های دانش‌بنیان و خصوصی که مدام بر آن تأکید می‌شود به‌خوبی در دوران مدیریت «حسن سالاریه» انجام شده است.

در ادامه این گزارش به برنامه‌های راهبردی صنعت فضایی تا پایان سال و دستاوردهایی که این سازمان در ۱۰۰ روز ابتدایی خدمات رسانی دولت چهاردهم داشته، پرداخته‌ایم.

بهره‌برداری از فاز نخست پایگاه فضایی چابهار تا پایان سال

یکی از شاخص‌ترین پروژه‌های زیرساختی صنعت فضایی که در چند سال گذشته طراحی و اجرایی شد، پایگاه فضایی چابهار است که زمین آن به مدت ۱۰ سال در اختیار سازمان فضایی قرار داشت؛ اما اقدامی برای ساخت انجام نشد.

ساخت پایگاه فضایی چابهار در سه‌ فاز برنامه‌ریزی شده است که تا پایان سال ۱۴۰۳ فاز اول آن به بهره‌برداری می‌رسد و نخستین پرتاب آن انجام خواهد شد. با فعال شدن پایگاه فضایی چابهار دسترسی به مدارها با شیب‌های مختلف فراهم خواهد شد.

احداث آزمایشگاه کلاس یک‌تُن

در برنامه هفتم توسعه، ساخت آزمایشگاه کلاس یک‌تُن از سوی دولت شروع شده و تا پایان سال زیرساخت فیزیکی آزمایشگاه هزار کیلوگرم آماده می‌شود. وجود چنین آزمایشگاهی منجر به افزایش ساخت ماهواره، افزایش ضریب اطمینان عملکردی ماهواره و ساخت ماهواره با اجرام بالا خواهد شد.

ماهواره‌های سنجشی و راداری در دست‌ساخت و پرتاب

ماهواره‌های ارتباطی بر اساس نقل‌وانتقال داده تقسیم‌بندی می‌شوند و هر کدام از آنها به لحاظ تکنولوژی مزایایی دارند. منظومه «شهید سلیمانی» یک مجموعه باند باریک است و پلتفرم آن به لحاظ سوخت و انرژی سبک‌تر و دارای کاربری در حوزه IOT (اینترنت اشیا) است.

ماهواره سنجشی «پارس ۱» مدتی قبل با پرتابگر خارجی پرتاب شد، ماهواره پارس ۲، نمونه پیشرفته‌تر پارس ۱ است که طراحی و پرتاب آن در دستور کار قرار دارد. همچنین طراحی و ساخت ماهواره‌های سنجشی راداری راد ۱ و راد ۲ آغاز شد است.

ماهواره‌های سری «راد» ماهواره‌های سنجشی راداری هستند که بر اساس امواج الکترومغناطیسی کار می‌کنند؛ ازاین‌رو حتی با ابرناکی آسمان و وجود گردوغبار نیز می‌توانند داده‌برداری کنند. دقت ماهواره «راد ۱» -۵۰ متر و «راد ۲» ۲۰ متر است.
از میان ۲ ماهواره سنجشی پارس ۲ و ۳ که کارهای آن در حال انجام است، ماهواره پارس ۲ با دقت تصویربرداری هشت متر سیاه‌وسفید وچهار متر رنگی خواهد بود و دقت تصویربرداری آن ۲ برابر بهتر از نمونه قبلی است.

پروژه‌های بخش خصوصی

طراحی و ساخت سری ماهواره‌های «پژوهش» در پژوهشگاه فضایی تعریف شد. فرایند مناقصه تعدادی از آن‌ها در سال ۱۴۰۲ و تعدادی در ۱۴۰۳ انجام شده که مناقصه سری ماهواره‌های پژوهش ۱ تا ۴ به نتیجه رسیده و سری‌های بعدی به‌تدریج انجام می‌شود. منظومه‌های دیگر ماهواره سری «پژوهش» تا پایان سال ۱۴۰۳ انجام می‌شود.

پرتاب ظفر با پرتابگر خارجی

نمونه کیفی و نمونه پروازی ماهواره‌های ناهید ۲ و طلوع ۳ که در سال گذشته رونمایی شد، بلوک انتقال‌مداری سامان ۱ و ماهواره ظفر، از جمله پروژه‌هایی است که اکنون تکمیل شده‌اند. ماهواره‌های ظفر ۲ و طلوع ۳ (پایا) دی‌ماه سال جاری با پرتابگر خارجی پرتاب خواهند شد.

پرتاب موفق ماهواره چمران ۱ توسط ماهواره بر قائم ۱۰۰

۲۴ شهریور ۱۴۰۳، ماهواره تحقیقاتی چمران۱ توسط ماهواره بر قائم ۱۰۰ پرتاب و با موفقیت در مدار با ارتفاع ۵۵۰ کیلومتر قرار گرفت. این ماهواره توسط گروه فضایی صنایع الکترونیک ایران (صایران) با همکاری و مشارکت پژوهشگاه هوافضا و شرکت‌های خصوصی دانش بنیان طراحی و ساخته شده است. این ماهواره حدود ۶۰ کیلوگرم وزن دارد و ماموریت اصلی آن تست سیستم‌های سخت افزاری و نرم افزاری برای اثبات فناوری مانور مداری در ارتفاع و فاز است.

ارزیابی زیرسامانه پیشرانش گاز سرد در سامانه‌های فضایی و عملکرد زیرسامانه‌های ناوبری و کنترل وضعیت، از ماموریت های فرعی ماهواره چمران۱ به شمار می‌رود. ماهواره چمران به سرعت سیگنال‌های خود را به زمین مخابره کرد و در مدت کوتاهی توانست نخستین ملاقات مداری خود را به ثبت برساند.

ماهواره‌های «هدهد» و «کوثر» در مدار ۵۰۰ کیلومتری زمین

ماهواره‌های «هدهد» و «کوثر» بامداد ۱۵ آبان با ماهواره‌بر روسی «سایوز» از پایگاه پرتاب «وستوچنی» روسیه با موفقیت پرتاب شدند و در مدار ۵۰۰ کیلومتری زمین قرار گرفتند.

این پرتاب از چند جهت دارای اهمیت بود. یکی از نکات مهم این بود که هدهد و کوثر نخستین ماهواره‌هایی بودند که توسط بخش خصوصی طراحی و تولید شدند و این قدم بزرگی در جهت ورود بخش خصوصی به صنعت فضایی بود. همچنین در همین راستا، نخستین بار است که یک سازنده داخلی توانسته با یک پرتابگر خارجی قرارداد بین‌المللی پرتاب امضا کند.

ماهواره کوثر نخستین محصول فضایی بخش خصوصی است که طراحی آن در تابستان ۱۳۹۸ آغاز شد، این ماهواره که ۳۰ کیلوگرم وزن دارد و عمر مداری آن بیش از سه سال تخمین زده شده، مجهز به دوربین‌هایی در طیف NIR و RGB و نخستین ماهواره ایرانی با وضوح متوسط ۳.۴۵ متر GSD (فاصله نمونه‌برداری از زمین) است که به معنای پیشرفته‌ترین ماهواره تا سال ۱۴۰۰ در ایران است.

ماهواره کوثر برای کاربردهای کشاورزی، نقشه‌برداری و حدنگاری مناسب است و محدوده تصویر رنگی آن ۱۵ کیلومتر و نرخ تصویربرداری ۶ فریم بر ثانیه دارد و میانگین سن تیم سازنده این ماهواره ۲۶ سال اعلام شده است.

هدهد یک ماهواره با استاندارد ماهواره‌های مکعبی است و مأموریت آن ایجاد بستر اختصاصی ارائه خدمات اینترنت اشیا بین‌المللی باند باریک است. بیشترین کاربرد خدمات ماهواره هدهد در بخش‌های کشاورزی، حمل‌ونقل و تدارکات و محیط‌زیست است. وزن این ماهواره چهار کیلوگرم و ارتفاع مداری آن ۵۰۰ کیلومتر است و عمر مداری چهار سال دارد و برای مقاصد کشاورزی و نقشه‌برداری مورد استفاده قرار می‌گیرد.

عملیاتی‌شدن استفاده از هوش مصنوعی در صنعت فضایی

یکی از آخرین اقدامات انجام شده در این بخش، تفاهم‌نامه‌ای است که در هفته گذشته میان پژوهشگاه فضایی ایران و سازمان ملی هوش مصنوعی ایران به امضا رسید و به این شکل استفاده از هوش مصنوعی در صنعت فضایی وارد فاز عملیاتی شد.

شناسایی آفات گیاهی و مرز اراضی تا دعواهای حقوقی و بیمه کشاورزی، بررسی رطوبت خاک، مدیریت صید آبزیان و اکتشاف معادن همگی جزو مواردی است که استفاده از هوش مصنوعی برای پردازش داده‌های‌شان ضرورت دارد.

بر اساس این تفاهم‌نامه، سازمان ملی هوش مصنوعی متعهد به شناسایی چالش‌های کلان و ارائه راهکارهای مبتنی بر هوش مصنوعی در این زمینه است. همچنین، این سازمان به مشارکت در زیرساخت‌های فنی و برگزاری دوره‌های آموزشی برای ارتقای دانش و مهارت‌های مرتبط باهوش مصنوعی در حوزه فضایی نیز متعهد شده است.